സ്വാർത്ഥം ഇല്ലാത്ത ആനന്ദനുഭൂതിയാണ് സൗന്ദര്യം. കാലഘട്ടത്തിൻറെ താളവും സ്വരവും മാറിപ്പോകുമ്പോൾ സൗന്ദര്യത്തിന് പുതിയ അർത്ഥം ഭേദം സംഭവിക്കുന്നു. പുതിയ സൗന്ദര്യത്തിന്റെ ഗന്ധം പടരുന്ന അഗ്നി ക്ഷേത്രത്തെക്കുറിച്ച് കുറച്ചുകൂടി പറയാം -

മനുഷ്യചരിത്രത്തിൻ്റെ ഭൂരിഭാഗം സമയത്തും, മനുഷ്യജീവിതത്തിലും ,മനുഷ്യ ചിന്തയിലും അഗ്നി ഒരു വ്യാപകമായ സാന്നിധ്യമാണ്.  പാശ്ചാത്യ നാഗരികതയിൽ മിത്തോളജിയായും, മതമായും ,തത്ത്വചിന്തയായും ആധുനിക ശാസ്ത്രമായും അഗ്നി ബൗദ്ധികമായി പ്രവർത്തിച്ച രീതികളെക്കുറിച്ച് നമുക്കറിയാം.  വ്യാവസായിക ജ്വലനത്തിൻ്റെ വികാസത്തോടെ വലിയ  മാറ്റം സംഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്.

എൻ്റെ മകൻ വിവഹം കഴിച്ചത് പിക എന്ന അസർബൈജാനി പെൺകുട്ടിയെ ആണ്. ഏതോ ജന്മജന്മാന്തരം പോലെ ഇന്ത്യയെ ഒരുപാട് സ്നേഹിക്കുന്ന പെൺകുട്ടി - ഇവിടെ, അഗ്നി ക്ഷേത്രത്തിലെത്തിയപ്പോൾ മനസ്സിലായി, ഭാരതം സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾക്ക് മുമ്പേ തന്നെ അസർബൈജാനുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് - ധാരാളം ഇന്ത്യൻ സന്യാസികൾ കടൽ കടന്ന് വന്ന് അസർബൈജാനിൽ  താമസിച്ചിട്ടുണ്ട്,

ഈ ക്ഷേത്രം സന്ദർശിച്ചിട്ടുണ്ട് - പഞ്ചാബിൽ നിന്ന് പൂജ്യ ഗുരു നാനാക്ക് ഇവിടം സന്ദർശിച്ചതിൻ്റെ അടയാളമായി പോലും ഒരു മുറിയുണ്ടിവിടെ -

 

നൂറ്റാണ്ടുകളായി ഏഷ്യയെയും യൂറോപ്പിനെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന വ്യാപാര റൂട്ടുകളുടെ ശൃംഖലയായ സിൽക്ക് റോഡിൻ്റെ ഭാഗമായിരുന്നു അസർബൈജാൻ. സുരഖാനിയിലെ നിത്യാഗ്നിയെക്കുറിച്ച് ആദ്യം അറിഞ്ഞത് ആ വ്യാപാരികളായിരിക്കണം. 16-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തിലും 17-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിലും ഇന്ത്യയുൾപ്പെടെ വിവിധ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള അഗ്നി-ആരാധകർ അതാഷ്ഗയിലെ ക്ഷേത്രം പുനർനിർമ്മിച്ചു, അത് 19-ആം നൂറ്റാണ്ട് വരെ വളരുകയും പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെയാവണം ഇന്ത്യക്കാരും ഇവിടെ വന്നത്.

മതപരമായ ആചാരങ്ങളുടെയും വിശ്വാസങ്ങളുടെയും ഒരു സങ്കീർണ്ണ സംവിധാനമാണല്ലോ ഹിന്ദുമതം. ബിസിഇ രണ്ടാം സഹസ്രാബ്ദത്തിൽ, ആര്യ ഗോത്രങ്ങൾ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നവർ കാസ്പിയൻ കടലിന് ചുറ്റുമുള്ള യുറേഷ്യൻ പടവുകളിൽ നിന്ന് ഇന്ത്യയിലേക്ക് മാറിയപ്പോൾ ഈ മതത്തിൻ്റെ ആദ്യ രൂപം വികസിച്ചു. ഇന്ന്, ഹിന്ദുമതം ഇപ്പോഴും ഇന്ത്യൻ സംസ്കാരത്തിൻ്റെയും സ്വത്വത്തിൻ്റെയും വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഭാഗമാണ്, മാത്രമല്ല ഇത് പ്രധാന ലോക മതങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്.ഇന്ത്യൻ ഹിന്ദുക്കളായ അഗ്നി ആരാധനകർ  എപ്പോഴാണ്  അതാഷ്ഗയിലേക്കു വന്നതെന്നതിനെക്കുറിച്ചോ ,അവരുടെ മതവിശ്വാസങ്ങളെക്കുറിച്ചോ കൂടുതൽ ഇവിടുത്തുകാർക്ക് അറിവില്ല. ഹിന്ദുമതത്തിന് നിരവധി രൂപങ്ങളും വൈവിധ്യങ്ങളും ഉണ്ട്, ഹിന്ദുക്കൾ ധാരാളം അമാനുഷിക ജീവികളെയും ദേവതകളെയും അവയുടെ രൂപങ്ങളെയും ആരാധിക്കുന്നു. ശിവനെയും ഗണേശനെയും ആരാധിക്കുന്ന ഇന്ത്യക്കാർക്ക് അതേഷ്‌ഗ ക്ഷേത്രത്തിന് പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ഉള്ള പല മുറികളിൽ കാണുന്ന  ലിഖിതങ്ങളും പ്രതിമകളും തെളിവാണ്. അർധ നഗ്നരായ ജടപിടിച്ച തലമുടിയുള്ള സന്യാസി മുതൽ ഗണേശൻ്റേയും സിക്കുകാരുടേയും മറ്റ് ഉത്തരേന്ത്യക്കാരുടേയും രൂപങ്ങൾ വസ്ത്രങ്ങൾ, ശിരോ വസ്ത്രങ്ങളടക്കം ഗംഭീരമായ കലാവിരുതോടെ ഓരോ മുറിയിലും സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട് - അതായത്

അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്രം സന്ദർശിച്ച വിവിധ തരത്തിലുള്ള ആരാധകരാണവർ.

വ്യാപാരികളുടെ വരവ് ,അവരുടെ  സംഭാവനകൾ ഇവ ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ നിലനിൽപ്പിന് അത്യന്താപേക്ഷികമായിരുന്നു.തീർത്തും തീവ്രമായ ഭക്തിയും ആത്മനിഷേധവും അനുഷ്ഠിക്കുന്ന സന്യാസിമാരെപ്പോലെ സ്ഥിരം നിവാസികൾ ക്ഷേത്രത്തിലുണ്ടായിരുന്നു. വർഷങ്ങളോളം ഒരു ഭുജം ഒരേ സ്ഥാനത്ത് നിർത്തുകയും ചുണ്ണാമ്പിൽ കിടക്കുകയും കനത്ത ചങ്ങലകൾ ധരിക്കുകയും ചെയ്ത സന്യാസിമാരെക്കുറിച്ച് ചില യാത്രക്കാർ എഴുതിയിട്ടുണ്ട് -

ഇന്ത്യയിലെ രാംനഗറിലെ തീജ് ഫെസ്റ്റിവലിലെ ഒരു അഗ്നി ആചാരത്തിൻ്റെ ചിത്രം അവിടുത്തെ ചുവരിൽ കണ്ടു -

ഗ്രിഗറി ഗഗാറിൻ എഴുതിയ ദി പിക്ചർസ്‌ക്യൂ കോക്കസസിൽ (1847)  അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഹിന്ദു ആരാധകരെ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നതായി കാണാം - ഇവിടുത്തെ അഗ്നി സ്വാഭാവികമായതിനാൽ നിരവധി നൂറ്റാണ്ടുകളായി ഈ ക്ഷേത്രം ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു - അതായത്

"ശാശ്വതമായ അഗ്നി." യുടെ ക്ഷേത്രം.

ഒരു മതമെന്ന നിലയിൽ സൊരാഷ്ട്രിയനിസം

ബിസിഇ ഒന്നാം സഹസ്രാബ്ദത്തിൽ അസർബൈജാനിൽ വ്യാപിച്ചു.

ചരിത്രകാരന്മാർ പറയുന്നതനുസരിച്ച്, 

17) 0 നൂറ്റാണ്ടിന് വളരെ മുമ്പുതന്നെ സൊരാഷ്ട്രിയക്കാരുടെ ഒരു വിശുദ്ധ സ്ഥലമാണിത് -

തെക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും പുരാതനമായ മതമായ സൊരാസ്ട്രിയനിസം ബിസിഇ രണ്ടാം സഹസ്രാബ്ദത്തിൻ്റെ അവസാന ഭാഗത്താണ്  വികസിച്ചത്. സരതുസ്ട്ര അല്ലെങ്കിൽ സൊറോസ്റ്റർ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന പുരോഹിതൻ അനുഭവിച്ച വെളിപ്പെടുത്തലുകളുടെ പ്രക്രിയയിലാണ് സൊറോസ്ട്രിയനിസം സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ടത്. എന്ന് നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചുവല്ലോ . ഈ വെളിപ്പെടുത്തലുകളെ "ഗാഥകൾ" എന്ന് വിളിക്കുന്നു, കൂടാതെ സൊറോസ്ട്രിയൻ വിശുദ്ധ ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ ഒരു ശേഖരമായ "അവെസ്റ്റ" യുടെ കാതൽ തന്നെ , ഈ ഗാഥകളാണ് -

സൊറോസ്ട്രിയനിസം അതിൻ്റെ മൂവായിരം വർഷത്തെ അസ്തിത്വത്തിലുടനീളം വളരെയധികം മാറിയിരിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, നന്മയും തിന്മയും തിരഞ്ഞെടുക്കാനുള്ള മനുഷ്യരുടെ കഴിവിലുള്ള വിശ്വാസമായി ഇതിനെ വിശേഷിപ്പിക്കാം. പരമോന്നത ദൈവമായ അഹുറ മസ്ദയാണ് നന്മ ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്. അംഗ്ര മൈന്യു പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന തിന്മയ്‌ക്കെതിരായ നിരന്തരമായ പോരാട്ടമാണ് മനുഷ്യജീവിതം എന്നാണ് ഇവരുടെ ഭാഷ്യം -

സൊരാസ്ട്രിയക്കാർ അഗ്നിയെ ആരാധിക്കുന്നതിന് പേരുകേട്ടവരാണ്, പക്ഷേ അവർ വായു, ഭൂമി, വെള്ളം എന്നിവയും വിശുദ്ധമായി കണക്കാക്കി. അതുകൊണ്ടാണ് സൊരാഷ്ട്രിയക്കാർ അവരുടെ മരിച്ചവരെ സംസ്‌കരിക്കുകയോ ദഹിപ്പിക്കുകയോ ചെയ്യാതെ "ദഖ്മ" അല്ലെങ്കിൽ "നിശബ്ദ ഗോപുരങ്ങൾ" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന കഴുകന്മാർക്ക് ഭക്ഷണമാക്കാൻ അനുവദിച്ചത് - 

ബിസി ആറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, അസർബൈജാൻ പ്രദേശം അക്കീമെനിഡ് രാജവംശം ഭരിച്ചിരുന്ന പേർഷ്യൻ സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി. അസർബൈജാനികൾ എത്രത്തോളം സൊറോസ്ട്രിയനിസം സ്വീകരിച്ചുവെന്ന് ഇന്ന് നിർണ്ണയിക്കാൻ പ്രയാസമാണ്. തീർച്ചയായും, സൊറോസ്ട്രിയനിസം പ്രാദേശിക പാരമ്പര്യങ്ങളെയും മതവിശ്വാസങ്ങളെയും പൂർണ്ണമായും മാറ്റിസ്ഥാപിച്ചില്ല.

എന്നിരുന്നാലും, അസർബൈജാനി സംസ്കാരത്തിൽ സൊറോസ്ട്രിയനിസത്തിന് വലിയ സ്വാധീനമുണ്ടായിരുന്നു എന്നതിൽ സംശയമില്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, നോവ്റൂസ്, അല്ലെങ്കിൽ പുതുവർഷത്തിൻ്റെ സൊറോസ്ട്രിയൻ ആഘോഷം, രാജ്യത്തെ പ്രധാന അവധിക്കാലമായി ഇന്നും തുടരുന്നു.

അഗ്നിയെ ആരാധിക്കുന്നവരാണ് അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്രം പ്രധാനമായും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്, എന്നാൽ ഇതിന് പ്രധാനപ്പെട്ട സോറോസ്ട്രിയാന സവിശേഷതകൾ ഉണ്ട്. അതാഷ്ഗയുടെ മധ്യഭാഗത്തുള്ള ബലിപീഠം സൊറോസ്ട്രിയക്കാരുടെ പരമ്പരാഗത അഗ്നി ബലിപീഠങ്ങളോട് സാമ്യമുള്ളതും നാല് പ്രധാന ദിശകളിലേക്കുള്ള തുറസ്സുകളുള്ളതുമാണ്. ക്ഷേത്രത്തിൽ പേർഷ്യൻ ഭാഷയിൽ എഴുതിയ ഒരു സൊറാസ്ട്രിയൻ സമർപ്പണ ഫലകമുണ്ട്, "അതാഷ്ഗ" എന്ന പേര് പേർഷ്യൻ ഭാഷയിൽ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞതാണ്, അതിൻ്റെ അർത്ഥം "അഗ്നിയുടെ ഗൃഹം" എന്നാണ് - ( പേർഷ്യനിൽ

അസർബെയ്‌ക്കൻ റെസ്‌പബ്ലിക്കാസ് എന്നാണ്.)

അസർബൈജാൻ റിപ്പബ്ലിക്കിൻ്റെ പ്രസിഡൻ്റ് ഇൽഹാം അലിയേവും പ്രഥമ വനിത മെഹ്‌രിബാൻ അലിയേവയും 2013 മാർച്ച് 29-ന് അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്രം സന്ദർശിച്ചു

സാംസ്കാരിക-ടൂറിസം മന്ത്രി അബുൽഫാസ് ഖരായേവ് അതേഷ്ഗാഹ് 

അഗ്നി ക്ഷേത്രം 2

 

ക്ഷേത്രത്തിലെ പുനരുദ്ധാരണ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ വേളയിൽ

എടുത്ത ചിത്രവും പ്രസിഡൻ്റ് ഇൽഹാം അലിയേവ് 2013 മാർച്ച് 29-ന് അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയ പുനരുദ്ധാരണ പദ്ധതി പരിശോധിക്കുന്ന ചിത്രവും ഇവിടെ ഫ്രെയിം ചെയ്ത് വെച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ താളുകൾ മറിയ്ക്കുമ്പോൾ,

ഉത്ഖനന വേളയിൽ, പുരാവസ്തു ഗവേഷകർ കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ ശേഖരിച്ച ഭൂമിയുടെയും അവശിഷ്ടങ്ങളുടെയും പാളികൾ നീക്കം ചെയ്തപ്പോൾ, ക്ഷേത്രത്തിലെ കളങ്ങളിലും മുറ്റത്തിൻ്റെ വിന്യാസത്തിലും യഥാർത്ഥ കളിമൺ നിലകൾ കണ്ടെത്തുകയുണ്ടായി-

ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിലെ പാളികൾ വളരെ ആഴം കുറഞ്ഞിരിക്കുന്നത് എന്തുകൊണ്ടെന്ന് വിശദീകരിക്കുന്ന ഒരു പാറയുണ്ട് - ഒരു പീഠഭൂമിയിലാണ് അതാഷ്ഗ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്.

 ക്ഷേത്രത്തിലെ കളങ്ങളിലും മുറ്റത്തിൻ്റെ വിന്യാസത്തിലും യഥാർത്ഥ കളിമൺ നിലകൾ കണ്ടെത്തുകയും ചെയ്തു.

തഷ്ഗയുടെ ചരിത്രത്തെയും അതിൻ്റെ മതസമൂഹത്തിൻ്റെ ജീവിതത്തെയും കുറിച്ചുള്ള ഡോക്യുമെൻ്റൽ വിവരങ്ങൾ വളരെ വിരളമാണ്. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ക്ഷേത്രത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള ഏതെങ്കിലും പുരാവസ്തു തെളിവുകൾ എണ്ണ ഉത്ഖനനം ചെയ്യാൻ,  വേർതിരിച്ചെടുക്കാൻ ഭൂമി കുഴിച്ചപ്പോൾ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ചില പുരാവസ്തു തെളിവുകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, ആദ്യ ആരാധനാലയങ്ങൾ അതാഷ്ഗയുടെ നിലവിലെ അതിർത്തിക്ക് പുറത്തായിരുന്നുവെന്നും അവ ഇപ്പോൾ പിൻഗാമികൾക്ക് കൈമാറ്റം ചെയ്യപ്പെട്ടുവെന്നുമാണ്. 

ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കം മുതൽ ശാസ്ത്രജ്ഞർ ക്ഷേത്രം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നുണ്ടെങ്കിലും, ആദ്യത്തെ വിപുലമായ ഉത്ഖനന പ്രവർത്തനങ്ങൾ 2010 ലാണ് ആരംഭിച്ചത്, ചരിത്ര ശാസ്ത്ര സ്ഥാനാർത്ഥി ഇദ്രിസ് അലിയേവിൻ്റെ നേതൃത്വത്തിൽ അബ്ഷെറോൺ പുരാവസ്തു പര്യവേഷണമാണ് ഇത് നടത്തിയത്. ഈ ഉത്ഖനനങ്ങൾ സ്മാരകത്തിൻ്റെ ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ച് പുതിയ ധാരണകൾ കൊണ്ടുവന്നു എന്നത് അഭിമാനകരമാണ്.

അസർബൈജാനികൾ നൂറ്റാണ്ടുകളായി ക്രൂഡ് ഓയിൽ വേർതിരിച്ചെടുക്കുകയും ഉപയോഗിക്കുകയും വ്യാപാരം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. സുരഖാനിക്ക് ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശം സമ്പന്നമായ എണ്ണ, വാതക വിഭവങ്ങൾക്ക് പേരുകേട്ടതാണ്. യൂറോപ്യൻ യാത്രക്കാർ സുരഖാനിയുടെ തനതായ വെളുത്ത എണ്ണ കണ്ടെത്തി, അതിൻ്റെ രോഗശാന്തി ഗുണങ്ങൾക്ക് പേരുകേട്ടതാണ്, എന്നതാണ് പ്രത്യേകിച്ച് അതിശയകരമായത്. 

1869 ൽ സുരഖാനിയിൽ ഇതിനകം രണ്ട് മണ്ണെണ്ണ ശുദ്ധീകരണശാലകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. 1891-ൽ അവരുടെ ഉടമ വാസിലി കൊക്കരെവ് തൻ്റെ റിഫൈനറികൾക്ക് വാതകം വിതരണം ചെയ്യുന്നതിനായി ഒരു വാതക കിണർ കുഴിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. ഈ സപ്ലൈകളുടെ അമിതമായ എക്‌സ്‌ട്രാക്‌ഷൻ അറ്റാഷ്‌ഗയിലെ സ്വാഭാവികമായി ആളിക്കൊണ്ടിരുന്ന തീ അണയാൻ ഇടയാക്കിയിരിക്കാം.

വാതകം അപ്രത്യക്ഷമാകുന്നതിന് മുമ്പുതന്നെ അതാഷ്ഗയിലെ മതസമൂഹം പരസ്പരം പോരടിക്കുകയായിരുന്നു. 

വിവിധ കാരണങ്ങളാൽ, ഇന്ത്യയുമായുള്ള വ്യാപാരം കുറയുകയും ക്ഷേത്രത്തിന് അതിൻ്റെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട രക്ഷാധികാരികളെ നഷ്ടപ്പെടുകയും ചെയ്തു. 1886-ൽ അതാഷ്ഗ ഒരു ക്ഷേത്രമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നത് അവസാനിപ്പിച്ചു.

എന്നിരുന്നാലും, സന്ദർശകരെ ആകർഷിക്കുന്നതിനായി ക്ഷേത്രം തുറന്നു വെച്ചിരുന്നു. 1888-ലാണ് റഷ്യൻ സാർ അലക്സാണ്ടർ മൂന്നാമൻ്റെ കുടുംബം ക്ഷേത്രം സന്ദർശിക്കുന്നത്. ഇതറിഞ്ഞ അധികാരികൾ  പ്രത്യേകമായി ഒരു പുതിയ ഗ്യാസ് പൈപ്പ് സ്ഥാപിച്ചു, കേന്ദ്ര അൾത്താരയിലെ തീ വീണ്ടും ജ്വലിപ്പിക്കാൻ അങ്ങനെ കഴിഞ്ഞു. അതിന്നും വാതകത്താൽ പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്നു -

പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ അവസാനത്തോടെ അതാഷ്ഗ ക്ഷേത്രം ഒരു മതകേന്ദ്രമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നത് അവസാനിപ്പിച്ചെങ്കിലും, 1964-ൽ അത് ഭരണകൂടത്തിൻ്റെ സംരക്ഷണത്തിൽ ഏറ്റെടുക്കുകയും ചരിത്രപരവും വാസ്തുവിദ്യാപരവുമായ സ്മാരകത്തിൻ്റെ പദവി നൽകുകയും ചെയ്തു.

ഭൂതകാലത്തിൻ്റെ താളുകൾ മറിക്കുമ്പോൾ കാണുന്ന കാഴ്ചകൾ അത്ഭുതകരമാണല്ലോ എന്ന് ക്ഷേത്രചരിത്രങ്ങൾ ചികഞ്ഞു നോക്കുമ്പോൾ ഈയുള്ളവൾക്ക് തോന്നി. അഗ്നി ക്ഷേത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഇനിയും പറയാനുണ്ടേറെ -